Beslenme - Okul Çocuklarında ve Ergenlikte Beslenme Sorunları

İyot Yetersizliği
İyot, normal metabolizmayı düzenleyen, proteinlerin ve enzim aktivitesinin oluşturulmasına yardımcı olan, hamilelik ve yaşamın erken dönemlerinde bebeğin beyin gelişimi de dahil birçok yaşamsal süreç için gerekli olan tiroit hormonlarının önemli bir parçasıdır. Yeterli iyot olmadan tiroit hormonları düzgün çalışamaz ve tiroit bezinin az veya aşırı aktif olmasına yol açarak vücutta çeşitli olumsuz yan etkilerle neden olabilir. Yetersizliğe bağlı olarak çocuklarda guatr, tiroit bezinin kana yeterince salgı vermemesi sonucu, fiziksel, ruhsal ve duygusal gelişimin yavaşlaması ve duraklaması yaygın olarak görülür. Ayrıca iyot yetersizliği düşük IQ puanlarıyla da ilişkilendirilmiş olup, IQ puanında 13.5’a kadar puan düşüklüğe yani çocuklarda zekâ gelişiminde azalmaya neden olabilir.

İyot, vücut tarafından yapılmayan temel bir eser mineraldir, bu nedenle gıda veya takviyelerle elde edilmelidir. Türkiye’de iyot yetersizliği her bölgede yaygın bir sorundur. İyottan zengin gıdalar bulunsa da çoğu yiyecek ve içecek iyot yönünden fakirdir. Bu nedenle tuzun iyot ile zenginleştirilmesi uygulaması ile iyot yetersizliği hastalıklarının görülme sıklığı azaltılmaya çalışılmaktadır. Sağlık Bakanlığı “İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi ve Tuzun İyotlanması Programı”nın yürütücülüğünü yapmaktadır. Program kapsamında ve Türk Gıda Kodeksi Tuz Tebliği ile sofra tuzları iyot ile zenginleştirilmektedir. Bu tebliğe göre sofra tuzu, “Doğrudan son tüketiciye sunulan, ince öğütülmüş, iyotla zenginleştirilmiş, rafine edilmiş veya edilmemiş işlenmiş tuz” olarak tanımlanmıştır. İyot tüketmemesi gereken kişiler için ise ambalajın üzerindeki etikete, ambalajla kontrast teşkil edecek renkte ürün adı olarak “iyotsuz sofra tuzu” ifadesi yer almaktadır. Tuz satın alırken ambalaj üzerindeki etiketlerin dikkatli incelenmesi önem taşımaktadır.

Fazla tuz tüketiminin hipertansiyon ve inme gibi önemli kalp ve damar hastalıklarına neden olabileceği bilinmektedir. Dünya Sağlık Örgütü günde 5 gramdan (bir çay kaşığının hemen altında) daha az tuz tüketilmesini önermektedir. Tuzun fazla alımı son derece zararlı sonuçlar doğurabildiğinden tuz tüketimi azaltılmalı, ancak kullanılan tuz iyotlu olmalıdır. Ayrıca iyot çok kolay kayba uğradığı için, iyotlu tuzun güneş görmeyen, hava almayan kapalı kaplarda saklanması ve yemek piştikten sonra yemeğe eklenmesi gereklidir.